Odkupienie
Ośrodkiem drugiej części roku kościelnego jest śmierć i zwycięstwo Chrystusa, nazywane przez chrześcijan przejściem, czyli Paschą Chrystusa. Tego zwycięskiego przejścia przez śmierć dokonał Chrystus dla naszego zbawienia. Wysłużył nam łaskę do pokonania szatana, świata i naszych namiętności oraz udział w życiu Bożym i wejście do chwały wiecznej. Obchód Zmartwychwstania Pańskiego, który jest główną uroczystością roku kościelnego, poprzedza długie, trójstopniowe przygotowanie: Przedpoście, Wielki Post i Okres Męki Pańskiej. Po święcie następuje 50-dniowy okres świąteczny, który przechodzi w dłuższe dziękczynne przeżywanie otrzymanych darów w Okresie po Zesłaniu Ducha Świętego. Przyswojenie owoców ofiary Chrystusa wymaga naszej współpracy. Mamy razem z Chrystusem walczyć i cierpieć, aby osiągnąć chwałę zmartwychwstania.
Przedpoście czyli Okres siedemdziesiątnicy
Z głębi upadku
Przyczyną, dla której potrzebujemy Odkupienia, są grzechy: grzech pierworodny i wynikające zeń grzechy osobiste.
Źródłem zła zalewającego świat jest grzech pierworodny, bunt pierwszego człowieka, który świadomie i dobrowolnie odwrócił się od Boga. Grzech pierworodny pociągnął opłakane skutki dla rodu ludzkiego. „przez jednego człowieka wszedł grzech na świat, a przez grzech śmierć, i tak na wszystkich ludzi śmierć przeszła” (Rz 5, 12). Natura ludzka, którą obecnie nosimy, nic jest taka, jaką posiadał Adam przed grzechem. Jest ona zraniona przez grzech pierworodny i obciążona skłonnością do złego. Grzech sprowadza na ludzkość rozmaite nieszczęścia doczesne: cierpienia, choroby, wojny i śmierć.
Nadzieja w Łasce Bożej
Wszyscy doświadczamy opłakanych skutków grzechu i wszyscy musimy powtarzać za Św. Pawłem „Widzę inne prawo w członkach moich, sprzeczne z prawem umysłu mego, poddające mnie w niewolę pod prawo grzechu. Nieszczęsny ja człowiek! Któż mię wyzwoli z ciała tej śmierci? Łaska Boża przez Jezusa Chrystusa Pana naszego” (Rz 7, 23–25). Łaska leczy rany zadane naszej naturze przez grzech Adama. W okresie Przedpościa czyta się w brewiarzu opis grzechu pierworodnego, potopu i powołania Abrahama. Patriarchowie to biblijne typy Zbawiciela, który w przeciwieństwie do Adama przyniósł nam łaskę i zbawienie, a podobnie jak Noe uratował nas od potopu zła i podobnie jak Abraham zawarł nowe przymierze między ludzkością a Bogiem.
Opuść twój kraj
Abrahamowi polecił Bóg opuścić kraj oddany bałwochwalstwu i wyruszyć do Ziemi Obiecanej. Nas wzywa do wspólnej pracy z łaską. Mamy opuścić grzeszne przywiązania oraz rozpraszające rozrywki i wytężyć swoje siły duchowe, aby opanować namiętności. Łaska wspiera nasze siły, ale nie uwalnia nas od walki duchowej o wewnętrzną wolność.
Wielki Post
Wszechmogący, wieczny Boże, Ty przez post ciała uśmierzasz wady, podnosisz ducha, udzielasz cnoty i nagrody, przez Chrystusa Pana naszego.
Wiosna Liturgii
„Oto nadchodzi Twój dzień, w którym wszystko na nowo rozkwitnie; obyśmy także odnowieni przez łaskę mogli śpiewać nową pieśń”. Powyższe słowa hymnu wielkopostnego stanowią hasło życia Kościoła w tym okresie. Mamy odnowić nasze życie duchowe przez udział z życiu Chrystusa zmartwychwstałego. Wielki Post jest przygotowaniem na największą uroczystość roku kościelnego, ale również zapoczątkowaniem naszego udziału w misterium wielkanocnym. Okres Wielkiego Postu to okres wytężonej pracy duchowej i obfitego wylewu łaski Bożej.
Święta Czterdziestnica
Oficjalna nazwa Wielkiego Postu brzmi „Święta Czterdziestnica” (Quadragesima). Okres czterdziestodniowy został uświęcony w dziejach zbawienia. Mojżesz przebywał 40 dni na rozmowie z Bogiem; Eliasz odbył 40–dniową pielgrzymkę do góry Horeb. 40 lat trwała wędrówka Izraelitów do Ziemi Obiecanej, aż do zupełnego odnowienia narodu przez wymarcie pokolenia, które buntowało się przeciw woli Bożej. Wreszcie Syn Boży poprzedził swoją działalność 40–dniowym pobytem na pustyni, spędzonym na modlitwie i poście. Za przykładem Zbawiciela, Kościół poświecą 40 dni na odnowienie życia duchowego swoich dzieci.
Idź precz, szatanie
Św. Leon uczy nas: „Jak długo żyjemy w śmiertelnym ciele, stary nieprzyjaciel nie przestanie zakładać sideł grzechowych, najwięcej zaś będzie się srożył przeciw członkom Chrystusa wtedy, gdy mają oni obchodzić największe Tajemnice”. W walce z duszami szatan wykorzystuje nieład wprowadzony w naszą naturę przez grzech pierworodny. W Wielkim Poście mamy ćwiczyć się w zwyciężaniu pokus przez modlitwę, post i jałmużnę.
Pochylcie głowy wasze przed Bogiem
Okres Wielkiego Postu jest czasem modlitwy, w najpełniejszym znaczeniu czasem obcowania z Bogiem. Przez modlitwę nabywamy pokory, uznajemy bowiem naszą zależność od Boga, naszą słabość i grzeszność.
W okresie Wielkiego Postu mamy się zajmować „słowem, które pochodzi z ust Bożych”, czytając Pismo święte i słuchając kazań. Ponieważ nie możemy spędzić 40 dni w oderwaniu od świata, przeprowadzamy przynajmniej krótsze rekolekcje. Przede wszystkim bierzemy udział w liturgii. W Rzymie w okresie Wielkiego Postu codziennie odbywa się nabożeństwo stacyjne. Te same Msze św. odprawia się we wszystkich kościołach. W nich Chrystus obficie nas karmi słowem Bożym i Eucharystią. W miarę możności bierzemy również udział w nabożeństwach ku czci Męki Pańskiej: w Gorzkich żalach i Drodze Krzyżowej.
Nie samym chlebem żyje człowiek
Główne wyrzeczenia, które nakazuje Kościół w Wielkim Poście, to post i powstrzymanie się od zabaw. Mamy je praktykować, aby przywrócić ład wewnętrzny, którego pozbawia nas nieumiarkowane użycie pokarmów, napojów i rozrywek, oraz aby wynagrodzić Bogu za grzechy własne i bliźnich. Wielki Post jest to „post uroczysty”, publiczny i oficjalny, post całego Kościoła. Prefacja wielkopostna wysławia jego zbawienne skutki. Kościół w modlitwach swoich codziennie powołuje się na tę ofiarę swoich dzieci. Kto nie może zachować przepisów o poście w całej rozciągłości, niech stara się ofiarować Bogu to, co może. Poza ograniczeniem pokarmu polem naszych wyrzeczeń mogą być inne dziedziny życia. „Jeśli podejmuje się umartwienie, żeby ująć w karby źródło podniet cielesnych, to najbardziej pożądany jest ten rodzaj wstrzemięźliwości, który wytrzeźwi z przewrotności samą wolę i zmorzy nieuczciwość w postępowaniu. Taki post mogą zachować nawet chorzy, nie wyłączając całkowicie obezwładnionych” (św. Leon).
Jałmużna zakrywa nieprawości
Szatan niejednokrotnie kusi chrześcijan, podobnie jak kusił Chrystusa: Będziesz miał dostatki, będziesz miał zaszczyty, jeżeli odstąpisz od prawa Bożego. – Aby zahartować wolę na takie pokusy, powinniśmy się ćwiczyć w wyrzekaniu się doczesnej korzyści. Dlatego w Wielkim Poście mamy praktykować jałmużnę. „Posty chrześcijan mają porastać tłustością zasług przez hojne jałmużny i opiekę nad ubogimi. To, co odejmujemy sobie, obracamy na chorych i biedaków. Przyłóżmy się do tego, aby wszyscy jednymi usty błogosławili Boga. Grzechy, zmazywane wodą chrztu albo łzami pokuty, mogą być zmazywane także przez jałmużnę. Boć Pismo mówi: jak woda gasi ogień, tak jałmużna gasi grzech” (św. Leon).
Ku źródłom życia
Liturgia wielkopostna często zwraca się do katechumenów, którzy przygotowują się do przyjęcia Chrztu św. na Wielkanoc. W pierwszych wiekach Kościoła obrzędy, które poprzedzają samo udzielenie sakramentu, były rozłożone na cały Wielki Post, a odbywały się zwykle w środy. Dlatego czytania tych dni odnoszą się w szczególny sposób do katechumenów, których i dzisiaj Kościołowi nie brakuje, zwłaszcza na terenach misyjnych. Wszyscy ochrzczeni przygotowują się w Wielkim Poście do odnowienia przymierza zawartego z Bogiem na Chrzcie świętym. Pouczenia liturgii pomagają im zrozumieć znaczenie Chrztu św. i przypominają wypływające z niego zobowiązania.
Rozdzierajcie wasze serca
„Istotną cechą uroczystości paschalnej jest powszechna radość w Kościele z powodu odpuszczenia grzechów” (św. Leon). Do XII w. publiczni grzesznicy musieli zasługiwać na rozgrzeszenie publiczną pokutą, która trwała niekiedy przez kilka lat, a w Wielkim Poście była zaostrzona. Dopiero po odprawieniu zadośćuczynienia otrzymywali w Wielki Czwartek odpuszczenie grzechów. Obecnie praktyka publicznej pokuty nie istnieje, ale Kościół wzywa wszystkie swoje dzieci, aby rozważając Mękę Pańską oczyszczały się przez szczerą skruchę i uczynki pokutne. „Rozdzierajcie serca wasze, a nie szaty wasze, nawróćcie się do Pana Boga waszego” (Jl 2, 13). „Wszyscy wierni zobowiązani są dążyć do całkowitego wyzwolenia się z grzechu i pełnej czystości duszy, należy zatem dołożyć starań, aby usunąć z serca najtajniejsze nawet skazy i oczyścić duszę ze wszystkiego, co tłumi jej jasność” (św. Leon).
Zawsze Wierni, nr 15, 03-04.1997, s. 35.