Bóg jest niepojęty. Potwierdza to jeszcze bardziej prawda objawiona, która mówi, że Bóg jest w Trójcy jedyny. Już Stary Testament tę prawdę zaznacza; „Pan rzekł do mnie: Synem moim Tyś jest, jam zrodził dziś Ciebie” (Ps 2, 7) – przecież dopiero Objawienie Nowego Testamentu podje całkiem jasno i wyraźnie, że Bóg jest jeden w trzech Osobach.
1. Trzy Osoby Boskie
Trójca święta objawiła się przy chrzcie Pana Jezusa: „A gdy był Jezus ochrzczony, wnet wystąpił z wody. A oto otworzyły się mu niebiosa i ujrzał Ducha Bożego, zstępującego jako gołębicę i przychodzącego nań. A oto głos z niebios mówiący: Ten jest mój Syn miły, w którymem upodobał sobie” (Mt 3, 16–17).
Chrystus często mówi o Ojcu swoim: „Ja i Ojciec jedno jesteśmy” (J 10, 30); również o Duchu Świętym: „ Pocieszyciel, Duch Święty, którego Ojciec pośle w Imię moje. On was wszystkiego nauczy” (J 14, 26). „Idąc tedy, nauczajcie wszystkie narody, chrzcząc je w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego” (Mt 28, 19), – w tych słowach Chrystus wyraźnie wymienia wszystkie trzy Osoby Boskie.
2. Każda z trzech Osób Boskich jest Bogiem
a) Chrystus tak modli się do Ojca swego przed męką: „Ten jest żywot wieczny, aby poznali Ciebie, jedynego prawdziwego Boga” (J 17,3).
b) „W Chrystusie mieszka cała zupełność Bóstwa cieleśnie” (Kol 2, 9).
c) Gdy pewien chrześcijanin, Ananiasz, skłamał, św. Piotr tak do niego przemawia: „Ananiaszu! czemu skusił szatan serce twoje żebyś skłamał Duchowi Świętemu? Nie ludziom skłamałeś, ale Bogu” (Dz 5, 3–4).
3. Stosunek trzech Osób Bożych do siebie
a) Bóg „Ojciec ma żywot sam w sobie” (J 5, 26).
b) Syn jest zrodzony przez Ojca: „Dał i Synowi, aby miał żywot sam w sobie” (tamże).
c) Duch Święty pochodzi od Ojca i Syna: „Gdy przyjdzie pocieszyciel, którego ja wam poślę od Ojca… On mię uwielbi, bo z mego weźmie, a wam opowie” (J 15, 26; 16, 14).
d) Teologowie, opierając się na pewnych wyrażeniach Pisma św.: „Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo” (J 1, 1), „Bóg jest miłością” (1 J 4, 8), – wywodzą, że odwieczne rodzenie Syna przez Ojca wynika z poznania intelektualnego, a odwieczne pochodzenie Ducha Świętego od Ojca i Syna ze wzajemnej miłości Ojca i Syna.
Bóg, poznając sam siebie, rodzi myśl odwieczną, która jest wiernym odbiciem Jego istoty, współistotnym Jego obrazem. Jest to słowo Boga, Jego Syn jednorodzony, Bóg z Boga, Ojcu we wszystkim równy i współistotny.
Bóg rozważając nieskończoną doskonałość swoją w istotnym obrazie swoim, którym jest Syn Jego, miłuje Syna i wzajem Syn miłuje Ojca. A ta miłość jest istotną, konieczną, wieczną, jest Ojcu i Synowi współistotną i równą we wszystkim, czyli jest trzecią Osobą Boską. Nazywa się zaś Duchem Świętym dlatego, że wyraża zjednoczenie i miłość Ojca i Syna.
4. Trzy Osoby Boskie są jednym Bogiem
„Trzej są, którzy świadectwo dają na niebie: „Ojciec, Słowo i Duch Święty; a ci trzej jednym są” (1 J 5, 7) „Ta Trójca, jeden Bóg, jedna natura, jedna substancja, jedna moc, najwyższa równość, żadnego rozdzielenia, żadnego przeciwieństwa, wieczna miłość”, (św. Augustyn, Mowa o symbolu do katechumenów, V, 13). Objawienie więc poucza nas, że są trzy Osoby Boskie, ale jednak jeden Bóg, ponieważ te trzy Osoby Boskie mają jedno jedyne Bóstwo, wspólne im trzem, czyli jedną naturę Boską. „Wszystko, co tylko ma Ojciec, moim jest” (J 16, 15). Zatem jedna wspólna i ta sama jest ich wieczność, wszechmoc, rozum, wola. Różnią się zaś między sobą tylko stosunkami, jakie między nimi zachodzą.
Św. Augustyn tak tłumaczy katechumenom tę prawdę, że choć Ojciec rodzi Syna, przecież nie wyprzedza Go istnieniem: „Wiedzcie – mówi on – pod rozwagę zjawisko: ogień jako ojciec, a blask jako syn. Odkąd zaczyna być ogień, w jednym ciągu rodzi się blask, i nie jest ogień przed blaskiem, ani blask po ogniu. A jeżeli się zapytamy, co jest przez co zrodzone, blask przez ogień, czy ogień przez blask, zaraz wam jest jasne; ogień rodzi blask, a nie z blasku powstaje ogień. Oto ojciec zaczynającym oto zaraz syn istniejący, a nie poprzednio ani następnie. Wierzcie w Ojca i z Nim Syna, tamtego wiecznego, tego współwiecznego” (Mowa o symbolu do katechumenów, III, 8)
5. Jedna jest istota, wspólna trzem Osobą Boskim, a więc i jedno jest ich działanie
„Ojciec mój aż dotąd działa, i ja działam” (J 5, 17). Przecież każdej Osobie Boskiej przypisuje się działanie szczególne na zewnątrz, które1 zarazem jest odbiciem jej wewnętrznej właściwości:
a) Ojcu przypisuje się stworzenie i zachowanie świata.
b) Synowi, który stał się człowiekiem, przysługują dzieła mądrości, – czyli ustanowienie porządku w rzeczach stworzonych fizycznych i moralnych, – a więc i odnowienie porządku moralnego przez Odkupienie.
c) Duchowi Świętemu, który jest tchnieniem miłości Ojca i Syna. odpowiadają dzieła miłości, czyli utworzenie życia duchowego przez łaskę.
6. Jedność i tożsamość natury Boskiej w trzech Osobach jest tajemnicą
To znaczy, że tej prawdy rozum ludzki bez Objawienia nie mógł poznać (dowiedzieć się o jej istnieniu), a po Objawieniu nie może jej pojąć. Przewyższa ta prawda wszelki rozum stworzony, jednak mu się nie sprzeciwia, co byłoby wtedy gdyby np. powiedziane było, że trzy Osoby są jedną Osobą, lub że trzech Bogów jest jednym Bogiem, lub wreszcie, że każda z trzech Osób Boskich jest trzecią częścią Bóstwa.
7. a) Kościół tę prawdę od początku przez wszystkie czasy głosił i głosi, bronił jej i broni przeciw wszelkim błędom i podaje ją jako prawdę objawioną naczelną, zasadniczą i podstawową. Dowodem tego są orzeczenia soborów, które potępiły przeciwne błędy heretyków, np. soborów: w Nicei (325 r), w Konstantynopolu (381 r.). Świadczą o tym symbole wiary, pisma Ojców Kościoła.
Św. Polikarp(+ 155) stojąc na stosie, zanim podłożono ogień, tak się modlił: „Boże Ojcze, chwalę Ciebie, błogosławię Ciebie i uwielbiam Ciebie, przez Jezusa Chrystusa, umiłowanego Syna Twego, przez którego Tobie, z Nim razem i Duchem Świętym, chwała, i teraz, i na przyszłe wieki” (Euzebiusz, Historia kościelna, IV, 15.35). Św. Justyn (poniósł śmierć męczeńską między r. 163-167) odpiera zarzut pogan, jakoby chrześcijanie byli ateuszami, tymi słowami: „Przyznajemy się, jesteśmy ateuszami do tego rodzaju rzekomych bogów (pogańskich), ale przenigdy w stosunku do Boga najprawdziwszego, który jest Ojcem sprawiedliwości, powściągliwości oraz innych cnót. Jemu to, a z nim razem Synowi, który od niego przyszedł, wreszcie Duchowi proroczemu oddajemy uwielbienie i pokłon, cześć im składając pełną rozumu i prawdy” (Apologia, I, 6.1–2)
Kościół od samego początku wyrażał wiarę w Trójcę Świętą w modlitwach, w obrzędach; np. potrójne zanurzenie lub polanie wodą w czasie Chrztu św. miało przypomnieć tę Tajemnicę.
Jak w początkach Kościoła, tak i obecnie Tajemnica Trójcy Świętej jest podwalina całej nauki katolickiej, całego chrześcijaństwa. Kto by tę prawdę odrzucał, ten by odrzucał całe chrześcijaństwo. Tą prawdą Kościół wciąż żyje. Przyjmując nowych członków, chrzci ich w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Odpuszcza im grzechy w Sakramencie Pokuty, bierzmuje ich w imię Trójcy Świętej. Kościół czci Trójcę Świętą w modlitwach przy składaniu Ofiary bezkrwawej, w litaniach, w doksologiach (chwała Ojcu i Synowi i Duchowi Świętemu…), przy odmawianiu psalmów, różańca. Błogosławi i poświecą w imię Trójcy Świętej. Ku jej czci ustanowił święto obchodzone w pierwszą niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego. Każda niedziela jest uroczystością na pamiątkę stworzenia, odkupienia i uświęcenia świata, a więc celem uczczenia Trójcy Świętej.
b) Katolik po prostu zrósł się z tą prawdą. Gdy zaczyna pacierz, czyni znak krzyża na sobie, i wyznaje przy tym wiarę w Trójcę Świętą. W Składzie apostolskim mówi: Wierzę w Boga Ojca… i w Jezusa Chrystusa, Syna Jego jedynego, … wierzę w Ducha Świętego. Gdy przystępuje do pracy, gdy wyrusza w drogę, gdy siada do stołu,… mówi: W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego.
c) Jedność natury w trzech Osobach Boskich ma być obrazem i wzorem jedności wiernych. Tak bowiem Chrystus powiedział: „A nie tylko za nimi (uczniami) proszę, ale i za tymi, którzy przez słowo ich wierzą we mnie. Aby wszyscy byli jedno, jak Ty, Ojcze we mnie, a ja w Tobie”.
Zawsze Wierni, nr 14, 01-02.1997, s. 31.